Tenzije zbog tablica na Kosovu: Šta piše u Briselskom sporazumu?

Odluka kosovskih vlasti da počne sa recipročnom mjerom skidanja srpskih tablica sa vozila koja ulaze na teritoriju Kosova izazvala je proteste srpskog stanovništva na sjeveru Kosova, koji od 20. septembra blokiraju granične prijelaze sa Srbijom, i oštre reakcije zvaničnog Beograda.

Predstavnici Srbije optužuju Kosovo da je ovim potezom prekršilo odredbe sporazuma u Briselu, koji su dve strane postigle uz posredovanje Evropske unije. Iz Prištine, sa druge strane, poručuju da djeluju upravo u skladu sa sporazumom.

Šta o kosovskim tablicama piše u sporazumu?

Sporazum o slobodi kretanja između Kosova i Srbije je postignut je 2011. godine u Briselu.

Prema ovom dokumentu, ukinute su srpske tablice sa oznakama gradova na Kosovu, kao na primer PR (Priština), GL (Gnjilane) KM (Kosovska Mitrovica), odnosno morala je da se izvrši preregistracija ovih vozila na RKS (Republika Kosovo) ili na statusno neutralno – KS (Kosovo).

Kome trebaju privreme tablice?

– Vozilima sa RKS tablicama koja ulaze u Srbiju

– Vozilima sa tablicama gradova u Srbiji koja ulaze na Kosovo

* Tablice koje građanima na Kosovu izdaje Srbija nisu važeće.

“Svi vlasnici automobila sa prebivalištem na Kosovu će koristiti RKS ili KS registarske tablice. Izdavaće ih nadležni organi na Kosovu”, navodi se u tački 7. Sporazuma o slobodi kretanja koji je objavljen na sajtu Kancelarije za Kosovo Vlade Srbije.

Uprkos ovom dogovoru, u četiri opštine na sjeveru Kosova u kojima živi većinsko srpsko stanovništvo, građani su vozili automobile sa registarskim oznakama gradova na Kosovu, koje izdaje Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije.

Sa druge strane, građani Kosova na teritoriju Srbije nisu mogli da uđu sa RKS tablicama bez troškova, odnosno morali su da ih zamjene probnim, pa se Kosovo Sporazumom obavezalo da će na još pet godina izdavati KS registarske tablice, koje je Srbija prihvatila.

Tehnički sporazum o slobodi kretanja iz 2011, finalizovan je u Briselu 14. septembra 2016. godine, kada je Kosovo prihvatilo da na još pet godina produžiti važenje statusno neutralnih KS tablica.

Kada je istekao rok spornim tablicama?

Rok od pet godina istekao je 15. septembra 2021. godine.

“To je bio zadnji rok za uklanjanje i upotrebu ovih tablica, kao i tablica sa skraćenicama KM za Kosovsku Mitrovicu, PR za Prištinu, UR za Uroševac, PZ za Prizren i GL za Gnjilane”, izjavio je 20. septembra premijer Kosova Aljbin (Albin) Kurti. On je rekao da će ove tablice biti oduzimane.

Šta je sa tablicama gradova u Srbiji?

Na osnovu odluke Ministarstva unutrašnjih poslova Kosova, građani koji imaju srpske registarske tablice, na primer, BG (Beograd), KG (Kragujevac) NI (Niš), sada moraju da uzimaju probne tablice kada ulaze na teritoriju Kosova.

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je, optužujući Prištinu da krši odredbe Briselskog sporazuma, da više nije problem samo u KS tablicama, već u tablicama “iz centralne Srbije”.

“Problem je da naiđe automobil vranjskih tablica (grad u Srbiji), zaustavili su vozilo i zatim skinuli tablice jedne međunarodno priznate države, članice Ujedninjenih nacija, zato što im se ne sviđaju”, rekao je Vučić 20. septembra dodajući da to ne piše ni u jednom dokumentu.

U Briselskom sporazumu se eksplicitno ne spominju uslovi za ulazak na Kosovo vozila sa tablicama gradova u Srbiji.

U tekstu sporazuma iz 2011. koji je objavljen na sajtu Vlade Kosova navodi se da “kosovska strana zadržava pravo da, nakon konsultacija sa Evropskom unijom, primeni režim privremenih registarskih oznaka”.

Mjere reciprociteta

Riječ je o mjeri reciprociteta jer su do sada građani Kosova sa RKS (Republika Kosovo) tablicama prilikom ulaska u Srbiju takođe plaćali oko pet eura za probne tablice koje važe 60 dana.

Kosovski premijer Aljbin (Albin) Kurti izjavio je 20. septembra da zvanična Priština nije željela da uspostavi recipročne mjere, ali da nije bilo drugog izbora zbog stavova zvaničnog Beograda.

Kurti je i ranije u nekoliko navrata rekao da će Srbiji uvoditi recipročne mere u svim oblastima.

Za šta Prištinu optužuje Beograd?

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je nakon sjednice Savjeta za nacionalnu bezbjednost izjavio da Priština da odbija da sprovede odredbe sporazuma iz Brisela, prvenstveno one koje se odnose na Zajednicu srpskih opština.

Kosovo i Srbija su u okviru dijaloga o normalizaciji odnosa 2013. godine u Briselu postigli Sporazum o formiranju Zajednice opština sa srpskom većinom, a konkretni detalji su usaglašeni principima 2015. godine.

Međutim, Ustavni sud Kosova je decembra 2015. doneo odluku da principi o Zajednici nisu u potpunosti usaglašeni sa Ustavom Kosova, ali da bi se to, kako su dodali, moglo uskladiti zakonskim aktom Vlade Kosova i statutom Zajednice.

Na osnovu odluke Ustavnog suda, sporno je to što se Zajednica ne zasniva na multietničnosti, već okuplja opštine u kojoj je većinska jedna etnička zajednica.
Kosovo i Srbija vode dijalog o normalizaciji odnosa dvije strane od 2011. godine.

Do sada je postignuto preko 30 sporazuma, od kojih većina nije realizovana na terenu.

I Srbija i Kosovo odgovornost za nesprovođenje sporazuma prebacuju drugoj strani.

Šta kažu u Briselu?

Specijalni predstavnik Evropske unije za dijalog Srbije i Kosova Miroslav Lajčak izrazio je zabrinutost zbog situacije na severu Kosova i pozivao na hitnu deeskalaciju.

On je potvrdio da je o situaciji na severu Kosova 21. septembra obavestio ambasadore zemalja članica EU i ponovio spremnost evropskih institucija da “olakšaju razgovore o svim otvorenim pitanjima u dijalogu”.

Datum nastavka političkog dijaloga Kosova i Srbije još nije određen.