Mlička džamija – Najstarija aktivna džamija u Evropi, svjedok o stoljećima dugoj prisutnosti islama u Gori

Džamija u selu Mlike, koja datira iz 1289. godine po gregorijanskom kalendaru, predstavlja jednu od najstarijih sačuvanih i aktivnih džamija u Evropi. Za razliku od džamija u Španiji i Rusiji, koje su starije, ali su vremenom izgubile svoju primarnu funkciju, džamija u Mlike i danas služi kao mjesto molitve i vjerskog okupljanja, što je čini jedinstvenom na evropskom tlu.

Najstarije džamije u Španiji

1. Mezquita de Córdoba (785) – Kordoba, danas katedrala.
2. Džamija Bab al-Mardum (Cristo de la Luz) (999) – Toledo, kasnije pretvorena u crkvu.
3. Aljaferija džamija (11. vijek) – Saragosa, dio tvrđave Aljaferija.
4. Džamija Giralda (1184) – Sevilja, minaret je danas dio katedrale.

Najstarije džamije u Rusiji

1. Džamija u Derbentu (8. vijek) – Najstarija džamija u Rusiji, aktivna.
2. Džamija u Kazanju (10–11. vijek) – Uništena, ali Kul Šerif džamija danas simbolizira islamsko naslijeđe.
3. Bolšaja Sobornaja džamija (1768) – Astrahan, aktivna.

Islam i arapska prisutnost na Balkanu prije Osmanlija

Prisutnost islama i Arapa na Balkanu može se pratiti još od 8. i 9. vijeka, ali je ona bila sporadična i kratkotrajna. U vojnom smislu, Arapi su vršili gerilske napade na pojedine gradove Bizantskog carstva, a jedan od najpoznatijih bio je napad na Solun 901. godine nove ere. Ovi napadi nisu rezultirali trajnom arapskom vlašću na Balkanu, ali su otvorili puteve za druge oblike interakcije između islamskog svijeta i ovog regiona.

Međutim, značajna trgovinska razmjena između Arapa i Balkana dostigla je svoj vrhunac u 13. vijeku. Dubrovački, kotorski i venecijanski trgovci održavali su intenzivne ekonomske odnose s arapskim svijetom, razmjenjujući robu, znanja i kulturne utjecaje. U okviru ove trgovinske mreže, arapski trgovci su pored trgovine vršili i misionarsku aktivnost, šireći islam među lokalnim stanovništvom.

Glavne trgovačke rute Arapa i značaj oblasti Gore

Na slikama ispod su prikazane rute arapskih trgovaca koje su povezivale Balkan s islamskim svijetom. Ključna trgovačka ruta u ovom regionu protezala se između Skoplja, Niša, Soluna i Carigrada, a njena važnost bila je naročito izražena na tromeđi gdje se nalazi oblast Gora. Ova oblast je igrala značajnu ulogu kao centar razmjene i susreta različitih kultura, što je moglo doprinijeti ranom prisustvu islama u ovom dijelu Balkana.

Rute arapskih trgovaca

Značaj džamije u Mlike

Džamija u Mlike simbol je rane islamske prisutnosti na Balkanu prije osmanskog perioda. Njena gradnja u 13. vijeku može biti povezana s trgovinskim i vjerskim utjecajima arapskog svijeta, koji su dopirali do ovog regiona prije nego što su Osmanlije u potpunosti etablirale islam kao dominantnu vjeru na Balkanu. Ova džamija je rijedak primjer islamske arhitekture iz tog perioda i služi kao podsjetnik na kompleksne historijske veze između Balkana i islamskog svijeta.

Musa Bajmak u dvorištu džamije Mlike

Danas, džamija u Mlike i dalje stoji kao aktivan vjerski objekt, svjedočeći o stoljećima dugoj tradiciji islama u ovom dijelu Evrope.

(Musa Bajmak)